تاریخ؛ سوگوار سالار شهیدان
تاریخ انتشار: ۱۷ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۶۹۶۸۲۱
سوگواری برای سالار شهیدان سابقه‌ای به بلندای تاریخ شیعه دارد؛ مراسمی که از دوره آل‌بویه به صورت عمومی انجام می‌شود، در دوره صفویه رسمیت یافت و در سال‌های بعد بر شکوه آن افزوده شد.
جعفر شهری در کتاب طهران قدیم در خصوص شروع عزاداری برای شهدای کربلا می‌نویسد که از ازمنه دور یعنی از رسیدن طایفه بنی‌اسد به دشت کربلا و شناختن اجساد شهدا و به خاک سپردن ایشان و مویه کردن بر مزارشان که روز سوم و به روایتی پنجم شهادت بوده، مردم شیعه مذهب پنهانی و در زمان دیلمیان و دودمان صفویه به طور آشکار همه ساله در دهه محرم، در بیستم صفر که اربعین امام حسین(ع) نامیده می‌شود مجالس تذکاری در عزای آن بزرگوار برپا می‌داشتند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
فیودور وویچ کورف: محرم نزد ایرانیان ماه ماتم و اندوه است
آل‌بویه؛ عزاداری آشکار و رسمی در محرم
در دوره آل‌بویه تا روی کار آمدن طغرل سلجوقی، سوگواری سالار شهیدان بر اثر سیاست‌های معزالدوله در بغداد و بیشتر نقاط ایران به صورت آشکار و رسمی برگزار می‌شد. در این عهد این مراسم آیینی به صورت سوگواری دسته جمعی در محل‌های معین، دسته‌گردانی و سینه‌زنی اجرا می‌شد. یکی از اهداف مهم آل‌بویه در این سیاست مذهبی ابراز مخالفت علنی با حکومت خلفای عباسی بود. این آیین با سقوط آل‌بویه به مدت چند قرن پنهانی انجام می‌شد تا اینکه با روی کار آمدن صفویه این مراسم بار دیگر و با شکوفایی بیشتر برپا شد. [۲]
صفویه؛ زمینه‌ساز گذار از سنت‌های کهن عزاداری محرم به سنت‌هایی نو
در دوره صفویه با رسمیت یافتن مذهب تشیع اثنی‌عشری، شدت گرفتن تمایلات ملی ایرانیان در برابر عثمانی و بالا رفتن نقش جهانی ایران‌زمین زمینه‌ساز گذار از سنت‌های کهن عزاداری محرم به سنت‌هایی نو در عصر صفوی شد. [۳] پیترو دلاواله جهانگرد ایتالیایی که در دوره شاه عباس اول صفوی به ایران می‌آید در وصف مراسم عزاداری عاشورا سال ۱۰۲۷ ه. ق می‌نویسد: «دورا دور آنها را با مخمل سیاه پوشانده بودند و روی هر تابوت یک عمامه سبز و یک شمشیر گذاشته و سلاح‌هایی از اطراف آن آویخته بودند. این اشیا را روی طبق‌هایی چند بر سر عده‌ای گذاشته بودند و به آهنگ سنج و کرنا جست و خیز می‌کردند و دور خود چرخ می‌زدند».
میکله مامبره دیپلمات ونیزی در سفرنامه خود در مورد مراسم عزاداری محرم در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوی می‌نویسد که «در ماه مه آنها مصائب فرزند علی (ع) که امام حسین (ع) نامیده می‌شود، را اجرا می‌کنند ... آنها برای شهادت وی این مصائب را به مدت ده روز انجام می‌دهند و به آن سبب همگی سیاه می‌پوشند، با پارچه‌هایی مشکی سر خود را می‌بندند و لباس‌های مشکی به تن می‌کنند. در این ده روز شاه از خانه خود خارج نمی‌شود. از عصر تا ساعت یک شب گروه‌های مردمی شهر را طی می‌کنند و در مساجد به فارسی مصائب آنکه امام حسین (ع) می‌نامند را فریاد می‌زنند. آنان نام این واقعه را عاشورا نهاده‌اند».
قاجارها و نهادینه شدن عزاداری حسین (ع)
با روی کار آمدن دودمان قاجاریه، عزاداری برای امام حسین(ع) نهادینه شد و به صورت امری عمومی و مردمی درآمد، به گونه‌ای که نوشته‌اند در دوران قاجاریه در تهران و شهرهای بزرگ در تمام ماه‌های محرم و صفر در اغلب محله‌ها مردم با برپا کردن چادر و گستردن فرش و نصب علم و کتل، عزاداری می‌کردند و هر کس و هر صنف و دسته طبق نذر خود به طور نسبی به این کار دست می‌زدند و آن را نوعی فریضه مذهبی می‌دانستند. [۴]
در دوره قاجاریه بزرگان حکومت نیز خود به برگزاری مجالس عزا اقدام می‌کردند، چنان که اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات (چاپ و نشر) ناصرالدین شاه با تصریح و تاکید بر برگزاری مجالس عزاداری در منزل خود می‌گوید: «تنها چیزی که از برای خود اسباب نجات دنیا و آخرت می دانم خدمت به خامس آل‌عبا سیدالشهداء(ع) می‌باشد».[۵]
جان ویشارد سفیر فرانسه نیز معتقد است که شخص شاه به طور کلی سیاه می پوشید و به سخنان واعظ گوش فرا می داد. ساموئل گرین ویلر بنجامین نخستین دیپلمات رسمی آمریکا در دوره ناصرالدین شاه با مشاهده مراسم عزاداری محرم در ایران و شنیدن شرح واقعه امام حسین (ع) در خاطراتش می‌نویسد که «اگر شخص شجاعی در این دنیا بوده، مسلماً آن شخص حسین، پسر علی (ع) بوده است».
ساموئل بنجامین: اگر شخص شجاعی در این دنیا بوده، مسلماً آن شخص حسین، پسر علی بوده است
همچنین در این دوره از بعضی رویدادهای تاریخی و مذهبی، از جمله واقعه کربلا، نمایش می‌ساختند و در گذر یا میدان‌ها، به تماشا می‌گذاشتند. به عبارت دیگر، از دوره قاجاریه، نمایش به عنوان یکی از اقسام عزاداری بر دیگر عزاداری‌ها افزوده شد. در این دوره، حکومت و دربار و به دنبال آن، اعیان و اشراف نه تنها از تعزیه‌خوانی‌های عمومی تشویق و حمایت می‌کردند، بلکه خود نیز به برگزاری این مراسم می‌پرداختند و تکایا و محل‌های معین و حتی خانه‌های شخصی خود را به این کار اختصاص می‌دادند.
انیس الدوله، ملکه ایران در دوره ناصری، زنان سفرای کشورهای خارجی یا فرستادگان زن از کشورهای اروپایی را به مراسم تکیه می‌آورد و شخصاً داستان تعزیه را برایشان شرح می‌داد و حتی برای آن که شدت وابستگی خود را به مذهب تشیع نشان دهد در حضور آنها برای مصایب امام حسین(ع) گریه و ناله سر می‌داد.
به هر ترتیب عزاداری برای امام حسین(ع) در طول تاریخ و به شیوه‌های مختلف برگزاری می‌شده است و در عصر قاجار که در واقع ادامه روند عصر صفویه بوده، وارد مرحله جدیدی می‌شود که از لحاظ شکلی و محتوایی دگرگون می‌شود و در میان مردم نمود بیشتری پیدا می‌کند و زنان نیز حضور گسترده‌ای در این مراسم دارند.
این در حالی است که در دوره پهلوی اول محدودیت‌های فراوانی پیش روی عزاداری به شکل عمومی ایجاد شد که بعد از سرنگونی رضاشاه این محدودیت‌ها به شکل ملموسی کاهش یافت. در ادامه، ریشه‌های شکل‌گیری نهضت اسلامی که به انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ منتهی شد، بر بستر هیات‌های عزاداری رشد یافت.
پی‌نوشت
[۱] شهری، جعفر(۱۳۷۶). طهران قدیم، جلد ۲، تهران: انتشارات معین، ص ۳۵۲
[۲] جعفریان، رسول(۱۳۷۶). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم: موسسه انصاریان، ص ۳۲۵
[۳] پرغو، محمدعلی، غلام‌زاده، صدیقه(۱۳۹۴). «عزاداری محرم در عهد صفوی؛ یک بررسی آسیب‌شناختی»، تاریخ اسلام، سال شانزدهم، شماره ۳، ص ۱
[۴] کسروی، احمد، تاریخ مشروطه ایران، تهران، امیرکبیر، ص ۳۲۱
[۵] عزیزالسلطان، روزنامه خاطرات عزیزالسلطان(۱۳۷۶). به کوشش محسن میرزایی، تهران: زریاب، ص ۱۲۶
منبع: خبرگزاری ایرنا برچسب ها: شیعه ، ماه محرم ، سلسله صفویهمنبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: شیعه ماه محرم سلسله صفویه عزاداری محرم امام حسین ع آل بویه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۶۹۶۸۲۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کتاب «رازهای زیارت اربعین» روانه بازار نشر شد
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «رازهای زیارت اربعین» اثر محمد سند با تحقیق ابراهیم حسین بغدادی و ترجمه محمد خنیفرزاده در ۱۷۶ صفحه در مجتمع فرهنگی فاطمیه اصفهان تهیه و به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسید.
نویسنده اثر حاضر مطالب ارزنده‌ای درباره فلسفه زیارت اربعین و وسعت انعکاس آن بر روح و روانِ بشر بیان کرده است. کشش و شیفتگی شدیدی که این شعیره مقدس به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) به طور ویژه و به دیگر شهدای کربلا به طور عام در وجود ما می‌دواند، کانون توجه ما در این کتاب است؛ چیزی که موجب می‌شود روحیه باصفای انسان با ایمان در جامعه‌ای که در آن به سر می‌برد، ممتاز و برجسته کند و نمونه فاخری از همزیستی بر پایه عشق و محبت الهی را در میان همنوعان خود رقم زند.
ساختار اثر
این کتاب در سه فصل تألیف شده است؛ فصل اول با عنوان «زیارت اربعین، تعالی‌بخش فطرت انسانی» نیروی محرک در زیارت اربعین، مهدویت در امتداد عاشورا و شعائر حسینی و نظارت مداوم کشورها بر زیارت اربعین را بررسی کرده و حرمت مناسبت و موسم اربعین، سکولاریسم نوین و زیارت امام حسین (ع) و دلیل تمرکز بر زیارت امام حسین (ع) را شرح داده و گنبد حسینیِ آسمان و تربت روحانی آن، حورالعین، پرتوی از نور حسین (ع) و دیدار امام حسین (ع) و فراموشی حوریان را به نگارش درآورده است.
نویسنده در فصل دوم با عنوان «زیارت اربعین، تمدن یا حکومت» ابعاد زیارت اربعین امام حسین (ع)، قرآن کریم و فرهنگ و تمدن و قواعد جهانی نظام اهل بیت (ع) را بیان کرده و جایگاه علمی نظام حوزه در پژوهش‌های غربیان، راز موفقیت نظام تشیع و رازهای قواعد حاکم بر نظام اهل بیت (ع) را مورد تأکید قرار داده است.
«فلسفه شعائر حسینی» عنوان سومین و آخرین فصل از کتاب حاضر است که در آن یعقوب و گریه او بر یوسف (ع)، شعار حضرت مهدی (عج) و اهل بیت (ع) قطب و محور مودت تبیین شده و تفاوت‌های اسلام عمومی با اسلام ایمانی، فلسفه ولایت و رجعت سران عدالت الهی به رشته تحریر درآمده است.
کد خبر 6089496
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»